Mossen op TV

Het doel van de vijfdelige serie 'a world of colours: Japan' op Canvas is om Japan te ontdekken via kleuren. In de vierde aflevering staat de kleur groen centraal en is deze kleur onze gids tijdens een reis door Japan.

Eén van de bekendste gebedsplaatsen in de buurt van Kyoto is de Sanzen-in tempel. Deze tempel is 1200 jaar oud en gekend om zijn mostuin.

De mostuin straalt rust en sereniteit uit door het weelderige groen van het miniatuurbos tussen de bomen.

De tuinman die er al lang werkt vertelde dat voor hem 'mos even zacht als een kussen voelt maar dan wel een natuurlijk kussen'. Het mos brengt hem tot rust en geeft energie. Het is een hele eer om er te mogen werken en de mossen te mogen verzorgen ook al vraagt dat veel werk: het mos water geven als het uitdroogt, bladeren en gras verwijderen,...

Er zijn een tiental soorten mos en evenveel tinten groen waaronder het donkergroene Sugi-goke (klein cederbos doet denken aan een cederbos) en het lichtgroene hinoki-goke (klein cipressenbos doet denken aan de zachtheid van de Japanse cipres).

Tussen het mos zijn de jizo's te zien. Dit zijn met mos begroeide beelden (de mascottes van de tempel) die godheden voorstellen die kinderen beschermen. Door hun mosbegroeiing gaan de beelden op in de tuin en in de natuur.

Meer uitleg en foto's zie: https://www.discoverkyoto.com/places-go/sanzen/

Bezoek aan de Japanse tuin in Hasselt (deel 1)

We bezochten de Japanse tuin tijdens het Kersenbloesemfestival - Hanami.

De kerselaar of Sakura (桜), en voornamelijk de kersenbloesem, heeft een rijke symboliek in de Japanse cultuur. De kersenbloesems symboliseren wolken die op hun beurt weer staan voor de vlietende aard van het leven. De kersenbloesems visualiseren die kortstondigheid en herinneren ons aan het belang om dierbaar om te gaan met je leven en je naasten.

De kersenbloesem heeft ook een belangrijke maatschappelijke symboliek in Japan. Zo is één enkele kersenbloesem delicaat en fijn, maar opgaand tussen alle anderen vormt het net één groot prachtig boeket. Op dezelfde manier is één mens maar beperkt in zijn capaciteit maar door samen te werken met anderen kunnen we zoveel meer bereiken. Zo zijn de kersenbloesems een ode aan de natuur maar ook aan het potentieel van de mens.

(Bron: visithasselt.be/nl/japanse-tuin/evenementen-2024)

Vele elementen in een Japanse tuin hebben hun eigen symbolische betekenis. Ik beperk me hier tot mos en mostapijten en de betekenis van water en rotsen in een Japanse tuin.

Mos en mostapijten

(ik maakte een filmpje van de mostapijten, zie deel 2)

Velen doen er in hun eigen gazon alles aan om mos of koke (苔) kwijt te geraken, maar in de Japanse tuinen wordt mos net gestimuleerd om de natuurlijkheid en het (zogezegde) oude en tegelijk rust uitstralende karakter te benadrukken. Daarom worden de padjes in de tuin afgezet, voornamelijk voor het beschermen van de mostapijten.

Van alle planten is mos het belangrijkste in een Japanse tuin. Mos suggereert het verstrijken van de tijd en maakt de tuin tot een zachte, harmonieuze plek die bevorderlijk is voor meditatie en rust. Bovendien verbindt het de verschillende architectonische en landschappelijke elementen met elkaar; vooral rotsen en water bereiken door het mos een perfecte harmonie.

detail van het mos (zie foto hierboven)

Water en rotsen

(ik maakte een filmpje van het stromend water in de tuin zie deel 2)

In heel wat tuinen symboliseert een waterpartij de stroom des levens die in voortdurende verandering en transformatie is. Water heeft net zoals de mens geen enkele kans om terug te keren naar zijn oorsprong. De verschillende fasen van de waterstroom symboliseren ons eigen leven. De bron staat symbool voor de geboorte en de kinderjaren, de kracht van de waterval voor de voortstuwende kracht van de mens op de lange weg van het leven, het snelstromend water dat over dammetjes vloeit voor de spanningen in het leven. De rivier die steeds breder wordt en van wildstromend naar eerder kabbelend overgaat, toont het wegebben van de wildheid van de jeugd. De rivier eindigt tenslotte in een rustig watervlak, de rustgevende plek waar men zich volop aan meditatie kan overgeven zonder zich zorgen te moeten maken over het aardse bestaan.

Verweerde en vaak ruige rotsen zijn een stabiel en onvergankelijk element in de Japanse tuin. Ze geven de indruk dat ze er altijd al zijn geweest, maar in feite wordt er meer tijd besteed aan het zorgvuldig plaatsen van de stenen dan aan welk andere element dan ook. Stenen worden altijd in groepen geplaatst, waarvan drie samen het meeste voorkomt. Drie rotsen in verschillende hoogtes symboliseert de hemel, de mens en de aarde.

De relatie tussen de rotsen en het water is deze van yin en Yang, hard en zacht, onbewegelijk en stromend,...

(Bron: visithasselt.be/nl/japanse-tuin en de bezoekersgids)

Bezoek aan de Japanse tuin in Hasselt (deel 2): filmpjes mostapijt en stromend water

Meer uitleg over ons bezoek aan de Japanse tuin in Hasselt en de betekenis van mos, water en rotsen in een Japanse tuin zie deel 1.

Mostapijt

 Stromend water rond een rots begroeid met mos

Japanse mosclubs

(Alle berichten over 'de helende werking van de natuur' zijn terug te vinden bij 'Gezondheid' rechts bij Labels.)

Sinds 2011, na de publicatie van het boek 'Mosses, My dear Friends' van Hisako Fujii waarvan 40.000 exemplaren werden verkocht, is er een echte moshype in Japan ontstaan. Er werden moskijkfeestjes georganiseerd waarbij groepjes jonge vrouwen, die zichzelf 'moss girls' noemen, er met hun loep en fototoestel op uit trekken in de Japanse bossen om mossen te gaan bewonderen/bestuderen.

Het vochtige klimaat in Japan creëert de perfecte omstandigheden voor mossen. Er zouden maar liefst 2500 soorten mos in Japan voorkomen wat een meevaller is voor de liefhebbers van mos. Hiernaast zit mos ook diepgeworteld in de Japanse cultuur. Een zentuin zou niet compleet zijn zonder mos en het Japanse volkslied bevat zelfs het woord mos.

Het concept wabi-sabi (de schoonheid van de imperfectie) speelt een sleutelrol in de populariteit van het mos. Kwaliteiten zoals nederigheid, vergankelijkheid, assymetrie en imperfectie zijn ook terug te vinden bij het mos. Zo groeit mos schijnbaar willekeurig in assymetrische patronen en wordt, in zijn nederig bestaan, vaak overschaduwd door andere planten en bomen.

De redenen waarom jonge vrouwen het fijn vinden om mos te gaan bewonderen/bestuderen lopen uiteen. Velen worden aangesproken door de schoonheid van het mos, de levendige kleuren die variëren van helder groen naar bruin. Staren naar mos zou emoties losmaken om dingen te verwerken en een ontspannen en rustgevend effect hebben. Het zou helpen om de stress van de dag te vergeten: "door groepen mossen samen te zien leven, kan ik even onze competitieve maatchappij vergeten". Vele fans houden er ook van om het sensuele, zachte oppervlak van het mos aan te raken. 

(Bron:theconversation.com/whats-behind-japans-moss-obsession-50500)

Het Japanse bosbaden/Shinrin-yoku

(Alle berichten over 'de helende werking van de natuur' zijn terug te vinden bij 'Gezondheid' rechts bij Labels.)

Vanuit mijn interesse voor de natuur en de helende werking van de natuur op mensen kwam ik terecht bij het Japanse Shinrin-yoku.

In harmonie leven met de natuur en regelmatig bewust in de natuur aanwezig zijn brengt ons dichter bij onszelf en heeft veel voordelen. Ik ervaar het telkens weer: de rust wanneer ik in een bos wandel, enkel omringt zijn door de groene natuur, vogelgeluiden, de positieve energie na een wandeling die me kracht geeft om er weer tegenaan te gaan,...

Hieronder volgt wat meer uitleg over het Japanse bosbaden en de belangrijke plaats die de natuur inneemt in de Japanse cultuur.

De natuur is alomtegenwoordig in de Japanse stedelijke cultuur waar moderniteit en traditie nauw met elkaar verweven zijn. Enkele bekende begrippen zijn: Bonsai, Ikebana (bloemschik-kunst), Sakura (de bloei van de kersenbomen in het voorjaar), Waka (Japans gedicht met de natuur als inspiratiebron), haiku (poëziekunst die bij voorkeur een verwijsing naar de natuur of de seizoenen bevat) en Shinrin-Yoku. Zelfs in het Japanse volkslied krijgt de natuur, het mos, haar plaats. De natuur is ook aanwezig in de architectuur van de boeddhistische tempels en shinto-heiligdommen die bijna altijd onder een boom staan en van hout zijn gemaakt. Hierdoor maken ze deel uit van de natuur in plaats van zich ervan te onderscheiden.

Het respect voor de natuur zit vervat in het Shintoïsme, de oorspronkelijke Japanse religie (voor de komst van het Boeddhisme). Deze religie is een animistische religie waarbij geesten/kami zich in elk element en elke natuurkracht kunnen manifesteren. Ze kunnen zich verplaatsen en verblijven in het binnenste van bergen, rivieren, bomen en planten. De mens is een onderdeel van de natuur die hij eert als een hogere macht vanuit de gedachte dat we slechts onderdeel zijn van haar schepping. Het doel van het Shintoïsme is zo harmonieus mogelijk samenleven met de natuur.

De term 'shinrin-yoku' werd voor het eerst gebruikt in 1982 toen de directeur van het Japanse Instituut voor Bosbouw suggereerde dat je regelmatig 'baden' in het groen zeer grote gezondheidsvoordelen had.

Vele kwalen waar de mens in de stad mee te maken krijgt, vinden hun oorsprong in het afgesneden zijn van de natuur. Daarom is het belangrijk om het contact met de natuur te herstellen, er terug één mee te worden. Dit is mogelijk door je regelmatig 'onder te dompelen' in het bos om de batterijen van je ziel en lichaam weer op te laden. Bosbaden heeft talrijke heilzame effecten zowel op fysisch als op psychisch vlak, zoals: het verlaagt de bloeddruk en de hartslag, het ontspant en herstelt het gezichtsvermogen, het verbetert op natuurlijke wijze het afweersysteem dat ons beschermt tegen ziekten, het verlaagt het stressniveau, het bevordert innerlijke rust, het verbetert de algemene gemoedstoestand en het algehele gevoel van welbehagen.

Iedereen kan aan shinrin-yoku doen, je hoeft alleen maar naar buiten te gaan en een wandeling te maken door het dichtstbijzijnde groen gebied. Probeer een pad te vinden dat omringd is door natuur en stilte. Vind een plek waar je weer bewust in contact kunt komen met de natuur en waar je in alle rust kunt wandelen en ademhalen. Ervaar de magie van één zijn met de planten en de dieren die je omringen, met alle mensen, met onze mooie planeet en met het hele universum.

Hieronder volgen nog enkele Japanse begrippen:

-Komorebi zijn de patronen van licht en schaduw/donker die in het bos ontstaan. De Japanners houden van de veranderende schoonheid van dit clair-obscur waarvan de vorm wordt bepaald door het soort bomen, de wind, de luchtvochtigheid en de tijd van het jaar. Als we door het bos lopen, kan kennis van dit concept ons helpen de schoonheid te zien van patronen die ontstaan als zonlicht door bladeren van de bomen valt. De Komorebi is een abstract kunstwerk dat door de natuur wordt gevormd.

-Wabi-sabi is geïnspireerd op waarnemingen in de natuur. Letterlijk betekend het 'de schoonheid van de imperfectie'. Wabi-sabi omvat de volgende drie principes: alleen het onvolmaakte is mooi, alleen het onvolledige is mooi en alleen het vluchtige is mooi. In de natuur is niets volmaakt, voltooid of eeuwigdurend. Wabi-sabi leert ons onze tekortkomingen te accepteren en ze te zien als mogelijkheden om te groeien.

(Bron: Shinrin-yoku, Francesc Miralles en Hector Garcia, uitgeverij: Boekerij, 2018)